Tahıl Koridoru Anlaşması
Uzun süredir gündemde ve görüşülmekte olan, nihayetinde 22 Temmuz itibariyle imzaları atılan Tahıl Koridoru Anlaşması hakkında kısa ve anlaşılır bir bilgi notu hazırlama ihtiyacı hissettim.
Tahıl Koridoru Anlaşması nedir?
Tahıl Koridoru Anlaşması; Ukrayna’da üretilen ve savaş nedeniyle satışı yapılamayan başta tahıl olmak üzere gıda ve gübre hammaddelerinin güvenli bir şekilde Karadeniz yoluyla ihtiyaç duyulan ülkelere transfer edilmesi için yapılan anlaşmadır.
Bahse konu tahılın miktarı ve önemi nedir?
Ukrayna’da Temmuz ayı itibariyle depolanmış 25 milyon ton tahıl bulunmakta olup hasat dönemi içerisinde olmamız sebebiyle hasat sonu itibariyle ticarete konu olacak miktar 75 milyon ton civarındadır.
Dünya buğday üretiminin %15'i sadece Ukrayna’da gerçekleşmektedir. Aynı zamanda toplam ihracatın %12'si Ukrayna’dan yapılmaktadır. Ukrayna tahıl üretimi ve ihracatında Major ülkelerden birisidir.
Anlaşmanın önemi?
Birkaç yıldır dünyayı etkisi altına alan Covid-19 süreci ve kuraklıktan kaynaklanan gıda krizi ithalatla beslenen ülkeleri açlık eşiğine getirmiştir. Temel besin maddelerine erişim zorlaşmış, fiyat dalgalanmalarındaki makas giderek açılmıştır. Böylesine bir dönemde dünyanın temel tahıl üretici ülkelerinden olan Ukrayna’nın abluka altına olması ve üretilen tahılın arz edilememesi gıda krizinin boyutlarının artmasına neden olmuştur. Tahıl ürünlerinde fiyatların yükselmesine ve ithalatçı ülkelerde gıda hammadde ihtiyacının karşılanamamasına neden olmuştur.
Birleşmiş Milletler 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amacı’ndan ikincisi “Açlığa son” eylemi olup Tahıl Koridoru Anlaşması’nın yapılması son dönemlerde bu eyleme katkı sağlayan en önemli somut yaklaşımdır. Bu anlaşmayla birlikte özellikle Ortadoğu ve Afrika ülkelerinin temel besin ihtiyaçları karşılanacaktır.
Türkiye’nin rolü?
Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi dünyanın en güçlü siyasi işbirliklerinin Rusya — Ukrayna Savaşı’nın bitirilmesine yönelik girişimleri ve Rusya’ya yaptırım uygulamak suretiyle savaşın sonlandırılması politikası maalesef başarılı olamamıştı. Türkiye’den Ukrayna lehine pozisyon alınması beklenmesine rağmen Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan tarafından her iki ülkeden de vazgeçilmeyeceği mesajı net bir şekilde ifade edilmişti.
Akabinde Antalya Diplomasi Forumu ile savaşın seyrine yönelik ilk barışçıl girişim bu forumda gerçekleşerek Türkiye’nin barış yanlısı taraf olduğu görülmüştü.
Bu forum ve sonrasında yaşanan gelişmeler; barışa yönelik girişimler de dahil olmak üzere Rusya-Ukrayna arasında gerçekleşecek herhangi bir anlaşma veya protokolün Türkiye’nin dahil olmasıyla gerçekleşebileceğini göstermişti.
BM Genel Sekreteri Guterres’in ifadesiyle “tahıl koridoru anlaşması Sn. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ısrarı” ile mümkün olmuştur.
Ana Detaylar;
1- Türkiye-Rusya-Ukrayna tarafından oluşturulan Müşterek Koordinasyon Merkezi İstanbul’da kurulacak. Taraflar belirledikleri personelleri en kısa sürede bu merkeze gönderecek.
2- Odessa, Çornomorsk, Yuzhne limanlarından yükleme yapılacak. Bu limanlarda hâlihazırda güvenliği sağlayacak 19 gemimiz var.
3- Mayın temizleme yapılmayacak, güvenli rota koordinasyon merkezi tarafından oluşturulacak.
4- Tüm transferin 4 aylık bir sürede tamamlanacağı öngörülmekte olup anlaşmanın devam edeceği öngörülmektedir.